SỞ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TỈNH TÂY NINH
Chiếu xạ đảm bảo xuất khẩu trái cây của Việt Nam
“Được chiếu xạ để tươi ngon” được viết trên một quả xoài có thể khiến một số người ngạc nhiên, nhưng nhãn mác này đã đảm bảo 20 triệu USD hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong một năm. Sử dụng chiếu xạ để khử trùng trái cây đang thu hút được sức hút trong kinh doanh sản vật cao cấp, và Việt Nam, với sự giúp đỡ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) và Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), hiện có kế hoạch mở rộng dịch vụ để cạnh tranh thêm các thị trường khác.
Ảnh minh hoạ - Vải thều Lục Ngạn, Bắc Giang
Chiếu xạ thực phẩm đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ qua để khử trùng và kéo dài thời hạn sử dụng của các mặt hàng như gia vị, thảo mộc khô và hạt nêm từ rau củ. Nếu sản phẩm không được xử lý, sinh vật gây hại có thể xâm nhập vào sản phẩm và di chuyển ra nước ngoài thông qua thương mại, có khả năng gây thiệt hại cho sản xuất thực phẩm địa phương và môi trường khi chúng sinh sôi và lây lan ở nước đến.“Chúng tôi sử dụng phương pháp chiếu xạ thực phẩm vì công nghệ này có thể giảm thất thoát thực phẩm và tạo thuận lợi cho xuất khẩu nông sản” ông Hoàng Trung, Tổng Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật Việt Nam cho biết. Những mặt hàng xuất khẩu như vậy bao gồm: các “trái cây ngoại lai” như xoài, thanh long và vải, chủ yếu sang Hoa Kỳ, cũng như tôm, hàu tươi và đông lạnh.
Có hàng trăm cơ sở trên toàn thế giới sử dụng bức xạ trong nhiều ứng dụng khác nhau, và ít nhất 60 cơ sở sử dụng bức xạ để chiếu xạ thực phẩm. Họ sử dụng bức xạ mức thấp để tiêu diệt vi sinh vật có thể làm hỏng thực phẩm, chẳng hạn như vi khuẩn hoặc nấm. Bức xạ ở mức thấp cũng ngăn côn trùng có thể sinh sản.
Ảnh minh hoạ - Thanh long Bình Thuận
Đảm bảo sản phẩm không bị nhiễm một số loài gây hại thông qua việc xử lý kiểm dịch thực vật như vậy là điều kiện tiên quyết cho thương mại toàn cầu, đặc biệt là trái cây và rau củ tươi. Ví dụ: việc phát hiện một con ruồi giấm Địa Trung Hải trong một thùng chứa nông sản có thể dẫn đến lệnh cấm nhập khẩu ngay lập tức và gây ra hậu quả tài chính nghiêm trọng cho các nước xuất khẩu. Các phương pháp xử lý khác như khử trùng bằng hóa chất, có thể để lại dư lượng gây hại cho con người và môi trường, hoặc xử lý nhiệt có thể làm thay đổi mùi vị và kết cấu nông sản. Chiếu xạ sử dụng tia gamma liều thấp, chùm tia điện tử (chùm E) hoặc tia X có thể xử lý một lô lớn thực phẩm mà không làm giảm chất lượng và không có rủi ro cho người tiêu dùng.
IAEA đã hỗ trợ phát triển chiếu xạ như một biện pháp kiểm dịch thực vật trong nhiều thập kỷ qua thông qua chương trình hợp tác kỹ thuật, nhưng phương pháp này chậm được triển khai trên thị trường trái cây thương mại, vì các doanh nghiệp thường nhận được nhiều phản ứng từ người tiêu dùng. Điều này đã thay đổi trong những năm gần đây, Carl Blackburn, Chuyên gia chiếu xạ thực phẩm tại Chương trình phối hợp FAO/IAEA về kỹ thuật hạt nhân trong thực phẩm và nông nghiệp, cho biết: “Khi người tiêu dùng đón nhận sự sẵn có quanh năm của những “trái cây ngon và đẹp” không có hóa chất hay không phải chịu một chi phí lớn về môi trường”.
Các nước xuất khẩu trái cây lớn như: Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam,… đang sử dụng phương pháp chiếu xạ thực phẩm, cũng như các nước như Hoa Kỳ, Úc và New Zealand, sử dụng phương pháp này để đảm bảo an toàn cho sản phẩm nhập khẩu.
Blackburn cho biết: “Việc xử lý được tối ưu để vô hiệu hóa sâu bệnh trong khi vẫn giữ lại hầu hết các chất dinh dưỡng và ít ảnh hưởng nhất đến hương vị, kết cấu và màu sắc trái cây”.
Các chuyên gia ở Việt Nam bắt đầu nghiên cứu về chiếu xạ thực phẩm vào cuối những năm 1990 với sự hỗ trợ của IAEA và hiện cả nước có 11 cơ sở. Tia gamma được sử dụng phổ biến nhất và có thể xử lý khoảng 1 tấn trái cây mỗi giờ. Năm ngoái, trung bình 200 tấn trái cây tươi xuất khẩu ở Việt Nam được chiếu xạ mỗi tuần bằng tia gamma và tia X.
Năm nay, một Trung tâm chiếu xạ của Việt Nam đã nhận được hợp đồng xử lý 100 tấn vải tươi xuất khẩu sang Australia và Việt Nam hiện đang có kế hoạch mở rộng dịch vụ xử lý chanh dây và bưởi cũng như rau quả và thủy sản đông lạnh để xuất khẩu và tiêu thụ trong nước. Nhiều quốc gia đã bày tỏ quan tâm đến việc chiếu xạ thực phẩm đối với trái cây, nhưng điểm nghẽn, theo Blackburn là công suất liệu có đủ: “Chúng tôi biết là có nhu cầu, nhưng trái cây tươi theo mùa đang cạnh tranh với hàng hóa công nghiệp và thiết bị y tế thường xuyên được chiếu xạ quanh năm tại một cơ sở”.
IAEA đã hỗ trợ phát triển chiếu xạ như một biện pháp kiểm dịch thực vật trong nhiều thập kỷ qua thông qua chương trình hợp tác kỹ thuật, nhưng phương pháp này chậm được triển khai trên thị trường trái cây thương mại, vì các doanh nghiệp thường nhận được nhiều phản ứng từ người tiêu dùng. Điều này đã thay đổi trong những năm gần đây, Carl Blackburn, Chuyên gia chiếu xạ thực phẩm tại Chương trình phối hợp FAO/IAEA về kỹ thuật hạt nhân trong thực phẩm và nông nghiệp, cho biết: “Khi người tiêu dùng đón nhận sự sẵn có quanh năm của những “trái cây ngon và đẹp” không có hóa chất hay không phải chịu một chi phí lớn về môi trường”.
Các nước xuất khẩu trái cây lớn như: Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam,… đang sử dụng phương pháp chiếu xạ thực phẩm, cũng như các nước như Hoa Kỳ, Úc và New Zealand, sử dụng phương pháp này để đảm bảo an toàn cho sản phẩm nhập khẩu.
Blackburn cho biết: “Việc xử lý được tối ưu để vô hiệu hóa sâu bệnh trong khi vẫn giữ lại hầu hết các chất dinh dưỡng và ít ảnh hưởng nhất đến hương vị, kết cấu và màu sắc trái cây”.
Các chuyên gia ở Việt Nam bắt đầu nghiên cứu về chiếu xạ thực phẩm vào cuối những năm 1990 với sự hỗ trợ của IAEA và hiện cả nước có 11 cơ sở. Tia gamma được sử dụng phổ biến nhất và có thể xử lý khoảng 1 tấn trái cây mỗi giờ. Năm ngoái, trung bình 200 tấn trái cây tươi xuất khẩu ở Việt Nam được chiếu xạ mỗi tuần bằng tia gamma và tia X.
Năm nay, một Trung tâm chiếu xạ của Việt Nam đã nhận được hợp đồng xử lý 100 tấn vải tươi xuất khẩu sang Australia và Việt Nam hiện đang có kế hoạch mở rộng dịch vụ xử lý chanh dây và bưởi cũng như rau quả và thủy sản đông lạnh để xuất khẩu và tiêu thụ trong nước. Nhiều quốc gia đã bày tỏ quan tâm đến việc chiếu xạ thực phẩm đối với trái cây, nhưng điểm nghẽn, theo Blackburn là công suất liệu có đủ: “Chúng tôi biết là có nhu cầu, nhưng trái cây tươi theo mùa đang cạnh tranh với hàng hóa công nghiệp và thiết bị y tế thường xuyên được chiếu xạ quanh năm tại một cơ sở”.
Ảnh minh hoạ - Nguồn chiếu xạ cho thực phẩm
Chùm tia điện tử để tăng ứng dụng chiếu xạ
Blackburn cho biết: “Việc sử dụng bức xạ được tạo ra bởi điện, chẳng hạn như chùm E và những tiến bộ trong công nghệ có thể làm cho quá trình này rẻ hơn và dễ dàng hơn. Không giống như tia gamma từ các nguồn phóng xạ, chùm E và tia X chỉ có thể được bật lên để sử dụng khi trái cây vào mùa, giúp quá trình tiết kiệm chi phí hơn. Chúng cũng làm giảm các lo ngại về an toàn và an ninh liên quan đến việc sử dụng các nguồn phóng xạ”.
Việt Nam có kế hoạch tiến tới xây dựng các cơ sở chiếu xạ tia E và tia X mới. Các thiết bị chiếu xạ di động có thể làm tăng thêm tính hấp dẫn thương mại của phương pháp này, vì chúng có thể được sử dụng trực tiếp tại dây chuyền đóng gói của nhà máy. Blackburn cho biết: “Hiện tại, bạn phải đưa thực phẩm đến cơ sở chiếu xạ nhưng trong tương lai, chúng tôi hy vọng sẽ đưa việc chiếu xạ đến với thực phẩm như một phần trong các hoạt động bình thường. Các thiết bị tia E di động như vậy có kích thước bằng một chiếc ô tô nhỏ và đang được thử nghiệm để chiếu xạ gia vị ở một số quốc gia”.
IAEA, hợp tác với FAO, giúp các quốc gia sử dụng các kỹ thuật hạt nhân để cải thiện an toàn thực phẩm và tăng năng suất và tính bền vững nông nghiệp theo nhiều cách khác nhau.
Blackburn cho biết: “Việc sử dụng bức xạ được tạo ra bởi điện, chẳng hạn như chùm E và những tiến bộ trong công nghệ có thể làm cho quá trình này rẻ hơn và dễ dàng hơn. Không giống như tia gamma từ các nguồn phóng xạ, chùm E và tia X chỉ có thể được bật lên để sử dụng khi trái cây vào mùa, giúp quá trình tiết kiệm chi phí hơn. Chúng cũng làm giảm các lo ngại về an toàn và an ninh liên quan đến việc sử dụng các nguồn phóng xạ”.
Việt Nam có kế hoạch tiến tới xây dựng các cơ sở chiếu xạ tia E và tia X mới. Các thiết bị chiếu xạ di động có thể làm tăng thêm tính hấp dẫn thương mại của phương pháp này, vì chúng có thể được sử dụng trực tiếp tại dây chuyền đóng gói của nhà máy. Blackburn cho biết: “Hiện tại, bạn phải đưa thực phẩm đến cơ sở chiếu xạ nhưng trong tương lai, chúng tôi hy vọng sẽ đưa việc chiếu xạ đến với thực phẩm như một phần trong các hoạt động bình thường. Các thiết bị tia E di động như vậy có kích thước bằng một chiếc ô tô nhỏ và đang được thử nghiệm để chiếu xạ gia vị ở một số quốc gia”.
IAEA, hợp tác với FAO, giúp các quốc gia sử dụng các kỹ thuật hạt nhân để cải thiện an toàn thực phẩm và tăng năng suất và tính bền vững nông nghiệp theo nhiều cách khác nhau.
Nguồn: Cục ATBXHN (theo IAEA)
Tác giả: Quản trị Quản trị
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê truy cập
- Đang truy cập9
- Hôm nay2,460
- Tháng hiện tại82,092
- Tổng lượt truy cập2,837,214
